Wat is mucositis?
Orale mucositis wordt over het algemeen onderschat, patiënten zullen pas klachten melden in een later stadium.
Het mondslijmvlies raakt geïrriteerd en beschadigd, en dit zal als erg pijnlijk ervaren worden door de patiënt.
Chemotherapie zal inwerken op zowel kwaadaardige als goedaardige cellen, vooral op snel delende cellen, zoals de cellen van het gastro-intestinale stelsel. Deze aandoening zal zich klinisch uiten in erosieve en/of ulceratieve laesies, die matige tot ernstige pijn kunnen veroorzaken. Deze laesies kunnen leiden tot een aanzienlijk gedaalde kwaliteit van leven.
De ziekenhuisopname kan hierdoor verlengd worden, het zal een negatieve invloed hebben op de voedingsstatus en het risico op infecties zal verhoogd zijn (Curra, Soares Junior, Martins, & Santos, 2018; Van Cutsem & Arends, 2005).
Orale mucositis begint meestal met roodheid en oedemen van het mondslijmvlies. Licht pijnlijke, witte laesies ontwikkelen zich tot grote pijnlijke ulceraties. De mond zal pijnlijk en gevoelig worden. Het slijmvlies kan zo ernstig beschadigd raken dat de mond kan beginnen bloeden. De pijn zal dan zo hevig zijn dat de patiënt niet meer kan eten, drinken of praten (Verstraeten, 2016).
Graad 1: Pijn en erytheem
Graad 2: Pijn, erytheem en ulceraties
De patiënt kan nog eten en drinken
Graad 3: Hevige pijn, ulceraties met uitgebreid erytheem
Vaste voeding slikken gaat zeer moeizaam/niet meer
Graad 4: Zeer hevige pijn, ulceraties met nog meer uitgebreid erytheem
Zowel vaste voeding als dranken zijn onmogelijk te slikken
(Wereldgezondheidsorganisatie, gradaties van orale mucositis,
2017)
Behandeling
Allereerst is het belangrijk te achterhalen welke graad van aantasting aanwezig is, vandaar is een goede controle van de mond en slijmvliezen zeer belangrijk. Op deze manier kan er een correcte behandeling gestart worden, zodat erger voorkomen wordt. De controle van mond en slijmvliezen gebeurd best twee maal per dag, tijdens de ochtendverzorging en voor het slapen.
Tips naar de zorgvrager toe
- Gebruik een zachte tandenborstel
- Poets bij voorkeur minstens 2 keer (tot 4 keer) per dag, een goede mondhygiëne is dan ook zeer belangrijk
- Draag geen kunstgebit tijdens het slapen
- Draag geen kunstgebit bij pijn of wondjes
- Nuttig zachte voeding, zoals puree
eventueel extra room aan de maaltijd toevoegen om deze meer smeuïg te maken - Voor de maaltijd zuigen op een ijsklontje kan een verdovend effect geven
Medicamenteuze handelingen (Mondzorg bij een volwassene (Versie 3), n.d.)
- De mond is intact
Belangrijk is hier vooral preventief te werken.
Poets 2x daags de tanden met tandpasta en een zachte tandenborstel. Een kunstgebit kan men poetsen met een tandenborstel voor prothesen en een neutrale zeep. Prothesen zal men steeds opbergen in een droog, schoon tandenpotje (cave: bacteriële groei)
Wanneer tanden poetsen onmogelijk is, kan men de mond spoelen met Iso-Betadine mondwater, wat de voorkeur heeft omwille van zijn breedspectrumwerking, of corsodyl, bij allergie aan Iso-Betadine.
Bereiding: 15ml mondwater verdunnen met 50ml ijskoud water.
- Droge mond en lippen
Gebruik mondspoeling tot 3x/d (Corsodyl of Iso-Betadine mondwater).
Gebruik Oral Balance gel, 1 koffielepel gel aanbrengen in de mond en de patiënt dit met de tong laten verdelen.
De lippen worden bevochtigd met lippenbalsem, vaseline of amandelolie.
De zorgvrager kan eventueel zuigen op pepermuntjes of ijsschilfers.
- Pijnlijke mond en lippen
De zorgvrager de mond laten spoelen met Iso-Betadine mondwater.
Gebruik een lokaal antisepticum 15 minuten voor de maaltijd, zoals Mucositiscocktail, Xylocaïne gel oraal of Syngelsiroop.
Nuttigen van zachte voeding, vermijden van roken en alcohol, of sterk gekruide spijzen.
Ga als verpleegkundige steeds na of het mondslijmvlies niet geïnfecteerd is.
Wanneer opgemerkt wordt dat de intake van de patiënt sterk achteruit begint te gaan kan het aangewezen zijn een consult nutritie en dieet aan te vragen. Er zal dan nagegaan worden of de patiënt nog voldoende voedingsstoffen e.d. kan opnemen. De diëtiste kan de zorgvrager individuele ondersteuning en adviezen geven. Op deze manier zal getracht worden de voeding zo volwaardig mogelijk te houden om het verlies aan gewicht en vooral spiermassa te beperken.